Nieuwe, automatische gewoontes aanleren

‘Ik weet wel wat het autonoom zenuwstelsel is’, zegt de man. ‘En dat is autonoom, dus kunnen we het niet beïnvloeden.’

Je autonome zenuwstelsel een stukje helpen

Ik heb net een dag lang een workshop gegeven over de theorie. Boodschap: je kunt wél wat met je autonoom zenuwstelsel. Nee, rechtstreeks beïnvloeden, lukt niet, maar je zenuwstelsel met veel geduld en tijd opnieuw programmeren gaat wel. De theorie die met een rotwoord polyvagaaltheorie heet.

Toch vertel ik dat niet aan deze man.

In mijn schulp als automatische reactie

Ik ben moe, ik heb tenslotte de hele dag een workshop gegeven. Dat is een excuus. Maar eigenlijk gaat het daar niet om. Het was die mededeling van hem dat hij internist is, met zijn vraag ‘Heb je dan een medische achtergrond?’

Zodra hij dat zegt, kruip ik in mijn schulp. Ik mompel nog wat en beëindig het gesprek.

Waarom zeg ik niets meer?

Hoezo??? Waarom leg ik hem niet gewoon uit wat ik weet?

Achteraf snap ik wat er gebeurt.  Vanuit de polyvagaaltheorie.

Een vorm van vluchten

Dat ik het gesprek snel beëindig is een vorm van vluchten. Op de een of andere manier kwalificeert mijn zenuwstelsel de vragen en opmerkingen van deze man als ‘gevaar’. Alsof er een tijger tegenover me staat en mijn zenuwstelsel me er in een fractie van een seconde toe aanzet om te vluchten.

Niet veilig (genoeg)

Dat ik me niet veilig voel, kan ik ook achteraf verklaren:

Het is zijn beroep als internist mét zijn vraag over mijn medische achtergrond.

Dat geeft mij het gevoel dat ik geen recht van spreken heb om over autonome zenuwstelsels en de werking ervan te spreken. Ik heb immers geen medische achtergrond. Ik voel me minder en ben bang dat hij me belachelijk maakt, me veroordeelt.  Dus moet ik vluchten.

Het is natuurlijk maar een klein voorval. Zeker geen halszaak.

Hoe mijn (jouw) autonome zenuwstelsel is ingericht

Maar toch. Het laat wel zien hoe mijn autonome zenuwstelsel is ingericht. Hoe mijn zenuwstelsel ergens in mijn leven, waarschijnlijk in mijn jeugd, geleerd heeft dat opleiding essentieel is. Dat je niets mag zeggen of doen als je die passende opleiding niet hebt. Dat ik dan moet maken dat ik weg ben.

Hard roepen tegen mezelf dat praktijkervaring minstens zo waardevol is, helpt helaas niet. Daar trekt mijn autonome zenuwstelsel zich niets van aan.

Mezelf analyseren en hoe me dat helpt

Het mooie is namelijk:

Ik kan nu mijzelf analyseren. Ontdekken waar en wanneer ik in de vecht-, vluchtstand of in de bevriesstand schiet. Ik raak daardoor steeds meer bewust van de reacties van mijn autonome zenuwstelsel.

Dat geeft mij verschillende mogelijkheden.

Voor een volgende keer een passender reactie

Hoe meer ik mijn reacties achteraf analyseer, hoe beter ik ze in het moment zelf kan herkennen. Dat geeft mij de mogelijkheid om op dat moment bewust te bedenken of mijn reactie passend is. Bij het voorval met de internist had ik kunnen vragen of hij geïnteresseerd was in de theorie. Zo ja, dan had ik vast een aandachtige toehoorder gehad. Zo nee, dan was het ook goed geweest.

De drie toestanden van het autonome zenuwstelsel

Daarnaast is er nog iets. Ik weet nu dat er drie toestanden van ons autonome zenuwstelsel zijn:

Twee daarvan zijn onze overlevingsreacties bij gevaar, die van vechten/vluchten en die van bevriezen.

De sleutel naar veilig en verbonden

De derde is de toestand van veilig en verbonden zijn. Ook dat is een toestand van ons autonome zenuwstelsel. Een automatische reactie dus, een reactie als ons zenuwstelsel geen signalen van gevaar detecteert en tegelijk wél signalen van veiligheid ervaart.

Op zoek naar wat jou helpt

Dat klinkt ingewikkeld, maar eigenlijk komt het hier op neer: je kunt op zoek gaan naar wat jou in die veilige toestand brengt en dat bewust gaan stimuleren.

Dat maakt dat je zenuwstelsel steeds gezonder wordt. Bij werkelijk gevaar beschermt het je door je in een van de twee overlevingstoestanden te brengen. Maar als er bij nader inzien geen gevaar is, brengt het je snel weer terug in de veilige modus. Of houdt het je daar in.

Emotionele veerkracht kweken

Dat heet veerkracht. Emotionele veerkracht. Hoe klinkt dat?

Zo help ik mijzelf. En zo help ik jou ook graag. Door je informatie te geven die jij zelf kan toepassen. Maar ook door je op meer onbewust niveau te laten ervaren hoe je je eigen kracht kunt aanboren en versterken.